در دنیا در چند دهه اخیر، فلسفیدن و فلسفه ورزی، به عنوان روشی برای پرورش قوه فکر، مجددا مورد توجه قرار گرفته است. در ایران نیز حدود یک دهه است که چنین مباحثی مطرح شده است. در همین راستا و در بادی امر، برنامه ای تحت عنوان «آموزش فلسفه به کودکان» در ایالات متحده پدیدار گشت و سپس در سراسر دنیا گسترش یافت. با آن که مدت زیادی از عمر این برنامه نمی گذرد و در همین مدت نیز موفقیت های زیادی کسب کرده، اما در عین حال با چالش های زیادی، به ویژه در حوزه نظری، مواجه شده است. در میان چالش های عمده نظری، امکان آموزش فلسفه به کودکان با توجه به مفهوم فلسفه، از اولین چالش ها بوده است. درست یا نادرست، فلسفه موضوعی دشوار تلقی شده است که به تعمق در آرای فلاسفه می پردازد و بسیاری از بزرگ سالان تحصیل کرده و تحصیل نکرده، در فهم آن با دشواری مواجه اند، چه رسد به کودکان. از این رو اولین سوالی که طراحان و حامیان فلسفه برای کودکان با آن مواجه می شوند، این است که: «آیا با چنین تصویری از فلسفه، آموزش فلسفه به کودکان ممکن است؟» این مقاله، ضمن توصیف مختصر این برنامه درسی در خلال مرور سوابق بنیان گذار آن – لیپمن - ابتدا سوابق چالش مفهومی در این زمینه را مرور کرده است. سپس دو مفهوم فلسفه به عنوان شاخه ای از دانش بشری یا به عنوان یک رشته دانشگاهی را در مقابل فلسفه به عنوان فلسفه ورزی و فلسفیدن قرار داده، دلایل و شواهد دو گروه طرف داران و مخالفان این برنامه را بررسی کرده و نشان داده است که با چه مفهومی از فلسفه، آموزش فلسفه به کودکان امکان پذیر است. در پایان مقاله با توجه به این که چنین چالشی در ایران نیز وجود دارد، پیشنهاداتی برای نحوه بررسی و برخورد با چنین مساله ای در ایران ارایه شده است.

هدف از پژوهش حاضر، امکان سنجی اجرای برنامه آموزش فلسفه به کودکان در برنامه درسی دوره ابتدایی است. جامعه آماری را معلمان ابتدایی شهر کرمان تشکیل می دهند و نمونه آماری 237 نفری، از طریق نمونه گیری تصادفی - طبقه ای انتخاب شده اند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده کردیم و برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی بهره بردیم. یافته های پژوهش نشان داد گروه مورد بررسی در زمینه اجرای برنامه آموزش فلسفه به کودکان، دانش کافی، نگرش مثبت و مهارت ناکافی دارند، اما مدارس ابتدایی شهر کرمان برای اجرای این برنامه از امکانات کافی برخوردار نیستند.بر این اساس پیشنهاد می شود برای زمینه سازی اجرای برنامه آموزش فلسفه به کودکان، تقویت مهارت معلمان و امکانات مدارس مورد توجه جدی قرار گیرد.

این مقاله تلاش کرده است تا با ارجاع به نظرورزیهای کارل یاسپرس (در تعریف دانشگاه) و خوزه ارتگایی گاست (در تعریف فلسفه)، زمینه ای برای ورود به بحث شرایط امکان (به مفهوم کانتی آن یعنی چارچوب ضروری برای امکان ظهور چیزی) آموزش فلسفه در دانشگاه را فراهم آورد. در جهت چنین رویکردی، مقاله در دو قسمت کوتاه و به هم پیوسته سامان داده شده است. قسمت اول مقله با ارجاع به کتاب ایده دانشگاه یاسپرس، اهم ویژگی های دانشگاه به مثابه ایده، (یا معنای دانشگاه) را که در مقابل وضع موجود دانشگاه به مثابه نهاد یا انستیتو قرار دارد، مورد بررسی قرار داده است. در قسمت دوم مقاله که با ارجاع به کتاب فلسفه چیست؟ گاست و روایت او از «فلسفه به مثابه دلتنگی» صورت بندی شده، بحث شده است که فلسفه به مثابه دلتنگی، دلتنگی برای جایی که نیست، در واقع روایت دیگری از به هست آوردن نیستی، آشکار ساختن غیاب، ممکن گردانیدن ناممکن و پدیدار ساختن اقیانوسی است که فقط قله آن پیدا است. مقاله با استخراج این نتیجه به سرانجام رسیده است که شرایط امکان آموزش فلسفه در دانشگاه را می توان عبارت دانست از پدیدار شدن و برجسته شدن ایده دانشگاه، به مثابه حریمی که نگاهبانان حقیقت در آن گروه آمده اند تا در آن آزادانه به تحقیق و تدریس بپردازند، و ایده فلسفه، به مثابه نارضایتی از واقعیت موجود و دلتنگی برای جایی که اینجا نیست.

مقصود از فلسفه شهودی در این مقاله، نظامی هستی شناختی بر پایه روش عقلی – استدلالی است که یافته های شهودی در تعین بخشی به آن نقشی قابل توجه دارد، یعنی مابعدالطبیعه ای که در عین پایبندی به برهان عقلی در تصدیق و تکذیب گزاره های خود، از یافته های شهودی در شکل دهی به آموزه های خود بهره مند می شود.در برابر کسانی که فلسفه شهودی را ترکیبی متناقض و در نتیجه امری ناممکن می شمارند، کوشیده ایم با برشماری انحا گوناگون بهره مندی فیلسوف از یافته های شهودی خود یا دیگران (از قبیل: تعیین سمت و سوی پژوهش، گشودن افق های جدید، طرح مسایل جدید، کمک در ظهور فرضیه فلسفی، و ...) که همگی بیرون از حوزه داوری و سنجش درستی و نادرستی گزاره های فلسفی است، نشان دهیم که شهود می تواند تاثیر قابل توجهی بر یک نظام هستی شناختی بنهد، بی آنکه به تعقلی بودن آن – یعنی پایبندی روش شناختی به استدلال عقلی در مقام داوری گزاره های خود – آسیبی وارد آورد.همچنین با نشان دادن نمونه هایی از انحا یاد شده تاثیرگذاری شهود در حکمت اشراق سهروردی و به ویژه حکمت متعالیه ملاصدرا، این دو نظام فلسفی نمونه های تحقق یافته ای از فلسفه شهودی به شمار آمده اند. در طی مقاله، وجوه برتری فلسفه شهودی بر فلسفه بحثی صرف، که بی بهره از یافته های شهودی است، نیز معلوم می گردد.